Roślinne preparaty w ochronie roślin

W dobie coraz bardziej skażonego środowiska, panoszących się chorób cywilizacyjnych człowiek szuka rozwiązań, które w sposób bezpieczny dla jego zdrowia i otoczenia będą chroniły plony przed chorobami i szkodnikami.

Wiemy o leczniczym i profilaktycznym działaniu ziół na organizm ludzki – tę cechę roślin możemy wykorzystać w walce z patogenami roślinnymi. Nie dość że samodzielnie przygotowane preparaty są skuteczne to jeszcze bezpieczne i tanie w przygotowaniu i proste w zastosowaniu. Do najczęściej wykorzystywanych roślin należą pokrzywa, czosnek, paprocie, skrzyp, żywokost, wrotycz, bylica piołun czy pomidor.

Zbiór i suszenie roślin

Rośliny zbiera się  w czasie suchej, słonecznej pogody, po obeschnięciu rosy w fazie rozwojowej określonej dla każdej z roślin. Suszenie przeprowadza się tuż po zbiorze, w miejscu zacienionym i przewiewnym, najlepiej pod zadaszeniem, powiązane w pęczki lub rozłożone cienkimi warstwami. Grube łodygi czy korzenie trzeba pokroić, aby wyschły szybciej, dzięki temu zachowają więcej substancji czynnych. Wysuszone rośliny przechowujemy w suchych i przewiewnych pomieszczeniach w woreczkach z płótna lub papieru oznaczonych czytelnymi etykietami.

Przygotowanie preparatu

Preparaty roślinne przyrządza się z ziela świeżego lub suszonego w określonej proporcji. Ziele należy rozdrobnić a powstały preparat dodatkowo przecedzić przez podwójną warstwę gazy lub płótno lniane wyciskając dokładnie płyn znajdujący się w napęczniałym surowcu.

Stosowanie preparatu

Opryskiwanie lub podlewanie preparatem  należy powtarzać kilkakrotnie w okresie zagrożenia lub wystąpienia patogenów roślin. Pod wpływem promieniowania słonecznego preparaty szybciej tracą właściwości toksyczne, dlatego zabiegi dobrze jest wykonywać po południu (co nie dotyczy preparatu ze skrzypu polnego). Dodanie do preparatu szarego mydła w ilości około 100g na 10 litrów wody zwiększy jego przyczepność.

Rodzaje preparatów

Gnojówka roślinna

1 kilogram świeżego ziela zalewamy 10 litrami zimnej wody, najlepiej deszczowej. Naczynie może być drewniane, kamionkowe lub plastikowe, nie wolno jednak używać naczyń metalowych. Fermentacja ziela powinna odbywać się w warunkach tlenowych, z tego względu gnojówkę musimy przynajmniej raz dziennie dokładnie wymieszać. Naczynie z preparatem przykryć należy siatką, zapobiegającą topieniu się owadów lub nawet małych ssaków, ale taką, która zapewnia swobodny przepływ powietrza. Podczas fermentacji wydzielać się będzie nieprzyjemny zapach, który można złagodzić dodając 200-400 g  mączki skalnej. Cały proces fermentacji trwa w zależności od pogody około 2 do 4 tygodni (w wyższej temperaturze przebiega szybciej) a jego zakończenie można rozpoznać po klarowności preparatu, który przestaje się pienić. Gnojówki z takich roślin jak pokrzywa, skrzyp polny, żywokost, mają największe znaczenie w nawożeniu roślin oraz zwalczaniu niektórych ich patogenów.

Wyciąg roślinny (nastój)

Świeże lub suszone ziele zalewa się zimną wodą i zostawia na około 12-24 godziny, aż do wytworzenia lekkiej pianki. Przecedzony wyciąg najlepiej użyć tego samego dnia, gdyż po tym czasie następuje jego fermentacja - starszy niż jeden dzień wyciąg można pozostawić do całkowitego przefermentowania.

Wywar (odwar)

Świeże lub suszone zioła zalewa się zimną wodą na okres 12-24 godzin a po tym czasie gotuje się je na słabym ogniu przez około 30 minut i pozostawia po przykryciem do wystygnięcia. Zamknięty w słoiku wywar zachowuje właściwości przez jakieś 3-4 miesiące, natomiast bez zamknięcia około tygodnia.

Napar

Świeże lub suszone rośliny zalewamy wrzącą wodą i pozostawiamy pod przykryciem jakieś 20-30 minut, aż wystygną. Napar, podobnie jak wyciąg, musimy wykorzystać jeszcze  tego samego dnia.

Plon opryskany preparatem biologicznym może być zbierany już po jednym dniu, najpóźniej po trzech dniach. Preparaty roślinne nie są szkodliwe, po takim jednak czasie znika zupełnie ich nieprzyjemny zapach.

Pokrzywa zwyczajna

Zbiór: wiosna (od maja)-lato; zielone części bez korzeni przed kwitnieniem; zamiast świeżego ziela można użyć 100-200g ziela suszonego.

Preparat/rozcieńczenie	Działanie	Stosowanie
Gnojówka nierozcieńczona	przyspiesza rozkład materii organicznej	polewać wielokrotnie kompost
Gnojówka 1:10-20	wzmaga wzrost roślin	polewać glebę i opryskiwać rośliny w okresie wegetacji
Gnojówka 1:10-20	zapobiega chorobom grzybowym i szkodnikom	polewać glebę wczesną wiosną po mrozach
Gnojówka 1:20	chlorozy, mszyce, przędziorki	opryskiwać rośliny przed ruszeniem pąków
Gnojówka fermentująca 1:50 (4-5 dniowa)	mszyce, tarczniki, miseczniki, przędziorki	opryskiwać zwłaszcza drzewa owocowe trzykrotnie w ciągu 10 dni przed tworzeniem się pąków i kwiatów.
Wyciąg nierozcieńczony (1kg świeżych lub 200g suchych roślin na 10l wody)	mszyce, przędziorki	opryskiwać rośliny zapobiegawczo i w czasie pojawu szkodników
Wywar 1:5 (proporcje jak dla wyciągu)	chowacze łodygowe, chowacz szczypiorak	opryskiwać rośliny wczesną wiosną
Napar 1:3 (proporcje jak dla wyciągu)	przy zmieszaniu w 1/3 z bylicą piołunem lub wrotyczem chroni przed pachówką strąkóweczką	opryskiwać rośliny co dwa tygodnie przez trzy dni podczas pojawienia sie owadów

Skrzyp polny

Zbiór: przez cały okres wegetacji, najlepiej czerwiec-lipiec, nadziemne części rośliny bez korzeni, można użyć 200g ziela suszonego.

Preparat/rozcieńczenie	Działanie	Stosowanie
Gnojówka 1:5	mączniak prawdziwy, choroby wywoływane przez grzyby glebowe	opryskiwać rośliny i glebę przez cały okres wegetacji co trzy tygodnie przez trzy dni, w czasie słonecznych dni przed południem
Gnojówka 1:4	wzmacnia rośliny, uzdrawia glebę	podlewać rośliny i glebę kilkakrotnie w okresie wegetacji
Gnojówka fermentująca (4-5 dniowa)	przędziorki, miseczniki, tarczniki, mszyce	opryskiwać rośliny w czasie słonecznych dni przed południem
Wywar 1:5 (proporcje jak dla wyciągu)	mieszanina z gliną służy do zaprawiania korzeni kapusty	maczać korzenie kapusty przeciwko kile kapusty w razie potrzeby
Wywar 1:4	mączniak prawdziwy i rzekomy, rdze, parch jabłoni, kędzierzawość liści brzoskwini, zaraza ziemniaczana, septorioza pomidora	opryskiwać glebę i rośliny kilkakrotnie co 2-3 tygodnie
Wywar 1:3	szara pleśń	opryskiwać rośliny co trzy tygodnie przez trzy dni przed południem
Wyciąg nierozcieńczony (1kg świeżego lub 200g suchego ziela na 10l wody na 12h)	mszyce	opryskiwać rośliny w razie potrzeby
Wyciąg 1:5	wzmacnia rośliny (zobacz wywar 1:4)	opryskiwać rośliny kilkakrotnie w okresie wegetacji
Napar 1:4	uodparnia rośliny na mączniaki, zgnilizny, rdze, parch, kędzierzawość liści brzoskwini, zarazę ziemniaczaną na pomidorach	opryskiwać rośliny i glebę od końca marca do października co 2 tygodnie, zwłaszcza w wilgotne lata
Napar 1:5 (1kg świeżego skrzypu i 0,5kg wrotyczu lub 200g suszu)	zmieszany w 1/3 z naparem z wrotyczu chroni przed mszycami, misecznikami, tarcznikami	opryskiwać rośliny po pojawieniu się szkodników

Żywokost lekarski

Zbiór: w maju i czerwcu, na początku kwitnienia całe rośliny wraz z korzeniami; można użyć 200g ziela suszonego.

Preparat/rozcieńczenie	Działanie	Stosowanie
Gnojówka 1:5	mszyce	opryskiwać rośliny zapobiegawczo i przy porażeniu
Gnojówka 1:10	pobudza rośliny do wzrostu	podlewać glebę i rośliny w okresie wegetacji
Gnojówka 1:20	pobudza rośliny do wzrostu	opryskiwać rośliny w okresie wegetacji
Wyciąg nierozcieńczony (1kg świeżego lub 150g suszonego ziela na 10l wody na 48h)	stosować przy niedoborze potasu	opryskiwać rośliny i glebę w okresie wegetacji
Wywar nierozcieńczony (proporcje jak dla wyciągu)	stosować przy niedoborze potasu	podlewać glebę w okresie wegetacji
Wywar 1:4 (moczyć 10-12h, gotować 1-2h; przechowywać do miesiaca)	mszyce, miodówki, szkodniki kapustnych	opryskiwać rośliny w czasie pojawu

Wrotycz pospolity

Zbiór: w lipcu-wrześniu zielone części roślin w czasie pełnego kwitnienia.

Preparat/rozcieńczenie	Działanie	Stosowanie
Gnojówka nierozcieńczona	mrówki, pędraki	podlewać mrowiska i glebę w czasie pojawu
Gnojówka 1:15	mszyce	opryskiwać rośliny w czasie pojawu
Wywar 1:5 (500g świeżego lub 75g suchego ziela na 10l wody na 24h, gotować 20 minut)	pchełki, mączlik szklarniowy, opuchlak truskawkowy, kwieciaki, roztocz truskawkowy, mrówki, mączniak prawdziwy	opryskiwać rośliny i glebę zapobiegawczo i przy porażeniu
Napar 1:2 (300g świeżego lub 30g suszu na 10l wody)	połyśnica marchwianka, wgryzka szczypiorka, wciornastki, mszyce (wraz ze skrzypem), pachówka strąkóweczka (wraz z pokrzywą)	opryskiwać rośliny na krótko przed terminem lotu
Wyciąg 1:2 (proporcje jak dla naparu)	śmietka cebulanka, wgryzka szczypiorka, mszyce, gąsienice namiotnikowate, bawełnice, gąsienice bielinków, owocówki, rdze	opryskiwać rośliny i glebę zapobiegawczo i przy porażeniu

Bylica piołun

Zbiór: w lipcu-sierpniu górne, kwitnące części roślin.

Preparat/rozcieńczenie	Działanie	Stosowanie
Gnojówka nierozcieńczona (500g świeżego lub 50g suchego ziela na 10l wody)	mrówki	polewać mrowiska w czasie pojawu
Wyciąg nierozcieńczony (300g świeżych lub 30g suchych roślin na 10l wody)	odstrasza gryzonie i ślimaki	polewać nory i glebę w czasie pojawienia się szkodników
Wyciąg 1:2	owocówka jabłkóweczka i śliwkóweczka, gąsienice zjadające liście	opryskiwać drzewa owocowe na krótko przed wylotem owocówek i w czasie pojawienia się gąsienic
Wywar nierozcieńczony (proporcje jak dla wyciągu)	pchełki, mszyce, szpeciel jeżynowiec	opryskiwać młode rośliny zapobiegawczo przeciwko mszycom i pchełkom 2 razy w tygodniu oraz na początku kwitnienia i po kwitnieniu przeciwko jeżynowcowi
Wywar 1:1	liściożerne gąsienice motyli	opryskiwać zaatakowane drzewa owocowe w czerwcu i lipcu
Napar 1:3 (proporcje jak dla wyciągu)	owocówka jabłkóweczka i śliwkóweczka, śmietka cebulanka, śmietka kapuściana, połyśnica marchwianka	opryskiwać rośliny na krótko przed teriminem lotu oraz w czasie lotu

Cebula jadalna

Zbiór: używać całych cebul i łusek. Preparaty z cebuli można mieszać z preparatami z czosnku.

Preparat/rozcieńczenie	Działanie	Stosowanie
Gnojówka z łusek (20-50g łusek i zielonego szczypiorku na 1l wody na 4-7 dni)	roztocze, zaraza ziemniaczana na pomidorach	opryskiwać rośliny zapobiegawczo
Wyciąg nierozcieńczony (200g łusek na 10l wody, zostawić na 3-4 dni)	przędziorki, mszyce, miodówki, skoczki	opryskiwać rośliny kilkakrotnie
Wywar nierozcieńczony (75g cebul lub 500g łusek na 10l wody)	choroby grzybowe, zaraza ziemniaczana, przędziorki, mszyce	opryskiwać rośliny zapobiegawczo
Napar nierozcieńczony (proporcje jak dla wywaru)	przędziorki, połyśnica marchwianka	opryskiwać rośliny zapobiegawczo i w czasie lotu muchówek

CZOSNEK POSPOLITY

Zbiór: używać ząbków czosnku, liści i/lub łusek. Preparaty z czosnku można mieszać z preparatami z cebuli.

Preparat/rozcieńczenie	Działanie	Stosowanie
Gnojówka nierozcieńczona (75g ząbków, 500g świeżych lub 200g suchych liści i łusek na 10l wody)	połyśnica marchwianka	opryskiwać rośliny i glebę w czasie lotu muchówek
Gnojówka 1:10	wzmacniająco, przeciwko chorobom grzybowym	zapobiegawczo podlewać glebę wokół drzew owocowych
Wyciąg nierozcieńczony (250g ząbków na 10l wody zmielić, mieszać, po 15 minutach odcedzić)	wielkopąkowiec porzeczkowy	opryskiwać krzewy porzeczki czarnej podczas pękania pąków i tuż po kwitnieniu
Wyciąg nierozcieńczony	choroby grzybowe, połyśnica marchwianka, śmietki	opryskiwać rośliny zapobiegawczo wiosną i latem oraz przy porażeniu i w okresie lotu muchówek
Wywar nierozcieńczony (200g ząbków na 10l wody, zmielić, zostawić na 24h, gotować 20 minut)	działa podobnie jak wyciąg	stosować jak wyciąg
Napar nierozcieńczony (proporcje jak dla gnojówki)	choroby grzybowe, połyśnica marchwianka	opryskiwać rośliny zapobiegawczo kilkakrotnie w okresie lotu muchówek

POMIDOR

Zbiór: stosować zdrowe, zielone części rośliny, głównie liście i usuwane pędy boczne, także niedojrzałe owoce, korzenie.

Preparat/rozcieńczenie	Działanie	Stosowanie
Gnojówka 1:10 (150g liści i pędów na 10l wody)	przyspiesza wzrost pomidorów	podlewać rośliny kilkakrotnie w okresie wegetacyjnym
Wyciąg nierozcieńczony (150g liści i pędów na 10l wody na 2h)	rolnice, bielinek kapustnik, pachówka strąkóweczka	opryskiwać rośliny w czasie wylotu motyli
Wyciąg z liści (400g liści zmielić, zalać wodą na 2-3h, przefiltrować i uzupełnić wodą do 10l)	mszyce, pluskwiaki różnoskrzydłe, wciornastki, drobne gąsienice, larwy pilarzowatych	opryskiwać rośliny dwukrotnie co 8-10 dni
Wywar 1:4 (4kg świeżych roślin na 10l wody gotować 30 minut, odstawić na 2h)	mszyce, przędziorki, młode gąsienice zwójek i bielinków, tantniś krzyżowiaczek, pchełki, owocówki i mrówki	opryskiwać rośliny przy porażeniu

Narecznica samcza/Orlica pospolita

Zbiór: zbierać liście paproci do końca czerwca.

Preparat/rozcieńczenie	Działanie	Stosowanie
Gnojówka nierozcieńczona (1kg świeżej lub 100g suchej orlicy pospolitej na 10l wody)	mszyce	opryskiwać rośliny, glebę, kompost wczesną wiosną przy porażeniu
Gnojówka 1:10 (z orlicy pospolitej)	ślimaki, wzbogaca kompost w potas	podlewać glebę i rośliny w razie potrzeby
Gnojówka nierozcieńczona (1kg świeżej lub 100g suchej narecznicy samczej na 10l wody)	bawełnica korówka, miseczniki, ślimaki	opryskiwać zimą rośliny lub podlewać glebę i rośliny w razie potrzeby