HISTORIA SZTUKI OGRODOWEJ - ŚREDNIOWIECZE

Okres średniowiecza rozpoczął się po upadku Cesarstwa Rzymskiego i trwał do XV wieku. W wielu państwach zaczęto budować  warowne zamki, w których chronili się możnowładcy i rycerstwo.  Zamki takie często otoczone były fosą i sytuowane na wzgórzach. W życiu społecznym rosło znaczenie kościoła. Klasztory odegrały bardzo dużą rolę w tworzeniu kultury i nauki. Opactwa obok zamków były drugim miejscem gdzie toczyło się życie społeczno-kulturalne okresu średniowiecza.
W rozplanowaniu przestrzennym miasta wzorowano się na starożytności. Centrum miasta stanowił rynek, usytuowany na przecięciu głównych dróg. Miasta powstawały poza obrębem zamku. Bogate miasta też otaczano murem. Wśród stylów architektonicznych można wyróżnić styl romański (przykład Katedra w Notre Dame w Clermont, Katedra w Pizie, kaplica św. Leonarda na Wawelu, Klasztor w Tyńcu)  i styl gotycki  (przykład: katedra Notre Dame w Paryżu, katedra w Kolonii, kościół NMP w Krakowie, katedra św. Wojciecha w Gnieźnie)

Ogrody przyklasztorne – forma ogrodowa pełna była symboli, które odzwierciedlały oczarowanie człowieka światem jako dziełem człowieka. Kompozycję ogrodu determinowała reguła zakonu (cenobijne lub eremickie). Niezależnie od reguły w klasztorach były wirydarze. Wirydarz przypominał starożytny ogród perystylowy, gdyż zakładany był na planie kwadratu lub prostokąta i otoczony krużgankami. Przecinające się pod kątem prostym drogi wyznaczały punkt  centralny akcentowany studnią, fontanną, rzeźbą lub drzewem. Drogi te dzieliły wirydarz na 4 kwatery, obsadzone kwiatami, ziołami o symbolicznym znaczeniu lub trawą. Wirydarz przeznaczony był do wypoczynku i duchowego doskonalenia się, był symbolem niebiańskiego raju. Herbularius inaczej hortus medicus przeznaczony był do uprawy ziół i roślin leczniczych i przyprawowych. Ogród taki otaczał mur, rośliny sadzone były w oddzielnych kwaterach, a w sąsiedztwie był domek lekarza, który zajmował się tymi roślinami. W pobliżu znajdował się szpital do którego przylegał wirydarz przeznaczony dla chorych. W obrębie zabudowań klasztornych znajdował się cmentarz  z regularnie rozmieszczonymi mogiłami między którymi sadzono drzewa owocowe.

Ogrody zamkowe – przeważało znaczenie użytkowe ogrodu nad ozdobną jego funkcją. Ponieważ ze względów bezpieczeństwa zamki były na wzgórzach otoczone murem to powierzchnie ogrodów były niewielkie. Hortus conclusus – ogród zamknięty zwany też ogródkiem różanym, otoczony był murem, przeznaczony do wypoczynku, ze studnią, fontanną, altaną lub ławą darniową.  Rekreację, turnieje rycerskie, wycieczki konne urządzano na łące przyległej do zamku i zwanej łąką kwietną. Była to duża otwarta przestrzeń pokryta murawą, obsadzona drzewami i krzewami z dużą ilością kwiatów
w trawniku.  Przy okazałych zamkach zakładano zwierzyńce – ogrodzone fragmenty naturalnego lasu w których trzymano dzikie zwierzęta.

Ogrody miejskie – powstały poza murami miasta, pełniły funkcję estetyczną i wypoczynkową dla mieszczuchów i zwano je prato.  Były to najczęściej rozległe łąki, przecinane alejami drzew, kanałami  z rzeką lub stawem (przykład Błonia Krakowskie).

 

OGRODY  ARABII

Budowle były bardzo bogato zdobione w ornamenty roślinne (tylko rozetki) i geometryczne, wprowadzono mozaikę, kopuły, sklepienia kolebkowe i wysokie okna. Ogrody sytuowano na spadzistym terenie. Wysoce rozwinięta technika nawadniania utrzymywała bujną roślinność, dzięki wykorzystaniu topografii terenu. Regulując ciśnienie wody zapewniano ciekawe ujęcia wody w formie tryskających kaskad. Ogród miał oddziaływać na duszę i ciało – miał wzbudzać emocje. Geometria była odbiciem ładu, harmonii i raju. Ogrody były symetryczne. Do ogrodu wprowadzono dzikie zwierzęta. Drzewa otaczano szczególną opieką – zwłaszcza cedry. Sadzono również jabłonie, brzoskwinie, palmy daktylowe, figowce, mirty, migdałowce, bukszpan, wawrzyn i róże. Długie sadzawki wypełniała woda i wyrastające z niej grążele i grzybienie.

Najsłynniejsze przykłady to Alkazar (Sewilla) – założony na równinnym terenie wzdłuż dawnej warowni. Ogród złożony jest z 4 części w jednym szeregu. Każda z nich otoczona jest murem i połączona z zamkiem.  Alhambra (Granada) – ogród otoczony murem z czerwonej cegły, sąsiadujący z licznymi krużgankami i marmurowymi kolumnami, pawilonami widokowymi, arkadami i tarasami. Kolejne wnętrza ogrodowe oddzielały bramy z  żywej zieleni. Najsłynniejsze w ogrodach Alhambry są Dziedziniec Lwów a prostopadle do niego usytuowany Dziedziniec Mirtów.