HISTORIA SZTUKI OGRODOWEJ - BAROK

BAROK

Główne cechy stylu barokowego to zmienność, optyczne powiększenie lub ograniczenie przestrzeni poprzez zastosowanie specjalnych efektów. W architekturze i zdobnictwie wnętrz widać wielki przepych, bogactwo. W sztuce ogrodowej wyróżnia się 2 kierunki planowania. Pierwszy był kontynuacją włoskiego ogrodu renesansowego a drugi oparty był na osi kompozycyjnej. Główną oś stanowił kanał lub aleja łączące ogród z krajobrazem. Wnętrza ogrodowe były uzupełnieniem wnętrz pałacu. Najsłynniejsze przykłady budownictwa barokowego to: Luwr, pałac w Wilanowie, pałac Krasińskich w Warszawie, Pałac Sanssouci koło Poczdamu, kościół Św. Kazimierza w Wilnie oraz Św. Piotra i Pawła w Krakowie.

Elementy przestrzenne ogrodów barokowych to: partery ogrodowe, salony ogrodowe, boskiety,  bindaże, belweder, kanały, wgłębniki, labirynty, teatry ogrodowe oraz pojemniki wersalskie.

Salon ogrodowy  to główne i najobszerniejsze miejsce w ogrodzie, przylegające do pałacu, pełniące funkcję letniego salonu. Zakładane na głównej osi kompozycyjnej na planie kwadratu lub półkola, otoczone strzyżonymi szpalerami, boskietami, ozdobione parterami kwiatowymi, rzeźbami i roślinami doniczkowymi.

Boskiet – system dróg ujętych w szpalery na planie gwiazdy, krzyża Św. Andrzeja lub gęsiej stópki. W środku mógł być gabinet, sala ogrodowa lub teatr.

Bindaż -  kryty chodnik ze sklepieniem uzyskanym z konarów drzew lub trejaży porośniętych roślinami.

Bankiet – dekoracyjny  pas żywopłotu o średniej wysokości, którego górna krawędź ma zmienną wysokość z ozdobnych elementów, łuków wklęsłych i wypukłych powtarzanych rytmicznie. Całość wzbogacona jest strzyżonymi drzewkami posadzonymi w charakterystycznych miejscach.

Najsłynniejsze przykłady to:

Wilanów – (polski Wersal) Tarasowy układ terenu oraz obecność zbiorników wodnych , odpowiadały wymogom kształtowania barokowych założeń ogrodowych, pozwalały bowiem na uzyskanie ciekawych perspektyw widokowych i powiązanie ogrodu z otaczającym krajobrazem. Od początku władania Wilanowem przez króla Jana III, ogrody przy rezydencji królewskiej, były otaczane szczególną troską przez ich właściciela, który osobiście doglądał rośliny, sadził drzewa, a potem rozkoszował się ich pięknem spędzając w ogrodzie długie godziny.

Wersal  - rozbudowany z rozmachem za Ludwika XIV, wraz z kompleksem ogrodowo-parkowym jest najwspanialszym dziełem francuskiego klasycyzmu i baroku. Twórcą założenia ogrodowo-parkowego był André Le Nôtre. Ogrody Wersalu zajmują ponad 100 hektarów. Obfitują w przemyślnie zaplanowane widoki, promenady i tarasy oraz "Canale Grande" we własnej "małej Wenecji". Środek elewacji ogrodowej stanowi „Sala zwierciadlana”. Są tu również liczne rzeźby przedstawiające główne rzeki Francji, grupy zwierząt, postacie z mitologi greckiej, fontanny. Cały ogród podzielony jest na Mały i Wielki Park. Obszar Małego Parku zajmują regularne kwatery. Podstawą kompozycji Wielkiego Parku stanowi układ alei rozchodzących się wachlarzowato z głównej osi założenia tuż za basenem Apolla.

Publiczne założenia ogrodowe – w tym okresie zaczęły powstawać publiczne ogrody dla mieszczan. Początkowo były to promenady  )system alei z pięknymi widokami na obrzeżach  miasta (np. Pola Elizejskie). Z klasztorami powiązany był nowy typ założenia ogrodowego zwany Kalwarią.      

Ogrody Chin

Miasta otoczone były murem , w centrum znajdował się pałac władcy również otoczony murem. Miasto zakładano na planie prostokąta i znajdowały się w nich miejsca przeznaczone do ceremonii religijnych. W sztuce ogrodowej obowiązkowe były trzy elementy: drogi, skały i woda w formie strumieni z zamaskowanym początkiem i końcem. Do ogrodu i kolejnych wnętrz wchodziło się przez bramę księżycową tzw. paj lu. Pawilon ogrodowy  służył do odpoczynku, kontemplacji, podziwiania ogrodu a przede wszystkim do picia herbaty. Przed pawilonem znajdowało się kamienne korytko z wodą do mycia rąk. Charakterystyczny był też most o ostrym łuku zwany mostem lotosu. Drogi wąskie , żwirowe lub brukowane wiły się wśród skał. Każda roślina miała znaczenie symboliczne. Najważniejszą rośliną w ogrodzie był lotos – symbolizował dążenie do duchowej doskonałości. Nie było kwietników i trawników. Ogrody przy rezydencjach składały się z dwóch przeciwnych sobie części – oficjalnej – geometrycznej, znajdującej się przed pałacem. Część prywatna mieszcząca się za pałacem opierała się na 5 symbolicznych wzgórzach i miała charakter ogrodu krajobrazowego.

Specyficzną kompozycję miały zespoły sepukularne – czyli odpowiedniki naszych cmentarzy.  Miały one układ osiowy. Grobowiec był w kształcie długiego pagórka lub ściętej piramidy. Wejście do świątyni poprzedzał niewielki dziedziniec i droga duchów, po której obu stronach ustawiono rzeźby zwierząt i  wojowników.